Prawidłowe żywienie małego dziecka jest niezwykle ważne dla jego rozwoju w dalszym życiu. Właściwa organizacja posiłków i urozmaicenie diety zapobiega powstaniu niedoborów i kształtuje prawidłowe nawyki na przyszłość.
Około drugiego roku życia rozwija się pełna aktywność enzymów trawiennych układu pokarmowego, mikrobiota jelitowa zaczyna przypominać składem mikrobiotę osoby dorosłej. Prawidłowa dieta małego dziecka, obejmująca właściwy dobór produktów i konsystencji pomaga wspierać te procesy. Żywność przeznaczona dla dzieci w wieku 1-3 lat powinna być szczególnie bezpieczna, ale także musi pokrywać zwiększone zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. W przeliczeniu na kilogram masy ciała, u małych dzieci występuje około dwukrotnie większe zapotrzebowanie na wodę i energię oraz prawie czterokrotnie większe zapotrzebowanie na żelazo, wapń i witaminę D3 w stosunku do osób dorosłych.
Rozszerzając dietę dziecka powinniśmy stopniowo dążyć do podawania 4 – 5 posiłków dziennie, bez przekąsek i karmienia nocnego. Zaleca się podawać dziecku śniadanie, obiad i kolację, oraz drugie śniadanie i podwieczorek, jako posiłki uzupełniające. Rozszerzając dietę dostosowujemy ją do wieku, indywidualnych potrzeb i apetytu dziecka. Regularne podawanie posiłków, z zachowaniem przerw od jedzenia buduje u dziecka prawidłowe nawyki żywieniowe, a także pozwala w przyszłości zmniejszyć ryzyko błędów, takich jak np. sięganie po słodkie lub słone przekąski czy unikanie głównych posiłków.
Dietę dziecka należy urozmaicać pod względem doboru produktów spożywczych. Według wytycznych WHO, w żywieniu małych dzieci należy wykorzystywać żywność świeżą, lokalną, mało przetworzoną. Powinna ona pokrywać zapotrzebowanie dziecka na pełnowartościowe białko, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, węglowodany ( w tym błonnik pokarmowy), witaminy oraz składniki mineralne.
Aby prawidłowo skomponować dietę dziecka należy wykorzystywać żywność z czterech grup:
– warzywa i owoce,
– produkty skrobiowe,
– produkty białkowe,
– tłuszcze i inne.
Szczególną wartość mają surowe i kiszone warzywa, świeże owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, fermentowane napoje mleczne, np. jogurt, kefir, maślanka, zsiadłe mleko; ryby, mięso, jaja, nasiona roślin strączkowych, orzechy i pestki, a także oleje roślinne (np. olej rzepakowy, oliwa z oliwek).
Z uwagi na nadmierne spożycie soli w populacji, spośród kiszonych warzyw warto wybierać te o niższej zawartości soli i nie podawać dziecku zalewy do picia. Owoce natomiast najlepiej podawać w formie świeżej. Dobrej jakości soki owocowe 100% mogą być składnikiem prawidłowej diety małego dziecka, ale nie powinny być głównym źródłem płynów. Warzywa, owoce, a także pełnoziarniste produkty zbożowe, dostarczają nie tylko witamin i składników mineralnych, ale również błonnika pokarmowego i fruktooligosacharydów stymulujących rozwój mikrobioty jelitowej.
U dzieci do 3. r.ż. nie zaleca się ograniczania w diecie ilości cholesterolu, którego źródłem są masło, jaja, czerwone mięso i przetwory mleczne. Do przygotowania potraw (zwłaszcza mięs i ryb) warto wykorzystywać łatwostrawne metody obróbki termicznej oraz ograniczać podawanie potraw smażonych, grillowanych i wędzonych. Z kolei orzechy i pestki powinno się podawać w formie surowej i rozdrobnionej. Trzeba zaznaczyć , że stosowanie diet eliminujących dany produkt/grupę produktów, np. diety wegetariańskiej, diety wegańskiej, wymaga specjalistycznego poradnictwa oraz odpowiedniego zbilansowania i wzbogacenia diety.
W żywieniu małych dzieci można wyszczególnić produkty, które są niewskazane do częstego spożywania, aby nie ryzykować kształtowania nieprawidłowych nawyków. Te produkty to: cukier, sól, wyroby mięsne niskiej jakości, słodzone napoje gazowane, herbatki ziołowe, grzyby oraz napoje roślinne.
Sól i cukier występują w dużych ilościach w żywności typu fast food, słodyczach i słodzonych napojach gazowanych. Przetwory mięsne niskiej jakości, to często parówki, kiełbasy, pasztety, tłuste wędliny i pasty mięsne. Natomiast napoje roślinne, wytwarzane z nasion soi, orzechów, ryżu i innych zbóż, nie pokrywają podstawowego zapotrzebowania dziecka na składniki odżywcze i nie mogą stanowić zamiennika dla mleka modyfikowanego lub preparatów mleko zastępczych.
Do picia najlepsza dla dziecka jest dobrej jakości woda – nisko- i średniozmineralizowana, niskosodowa i niskosiarczanowa. Warto dodać, że naturalne wody mineralne służą do picia, z kolei do przygotowania potraw użyć można wody źródlanej.
Małe dziecko obserwuje i w mniejszym lub większym stopniu naśladuje zachowanie rodziców. Jest to szczególnie widoczne u dzieci w wieku 1 – 3 lat, i może stanowić podstawę do kształtowania prozdrowotnych nawyków żywieniowych.
Podczas organizowania codziennych zajęć, należy też zwrócić uwagę na fakt, że reklamy telewizyjne mogą wpływać na wybory żywieniowe dziecka.
Na koniec warto zaznaczyć, jak ważna jest prawidłowa higiena snu. Poprawia odporność organizmu i zmniejsza ryzyko otyłości w późniejszych latach życia. Zwiększenie codziennej aktywności fizycznej, a skrócenie czasu korzystania z urządzeń multimedialnych wspierają higienę snu. U dzieci do drugiego roku życia zalecana jest całkowita rezygnacja z korzystania z urządzeń multimedialnych, a od trzeciego roku życia ograniczenie używania ich do dwóch godzin dziennie.
Literatura:
Mgr Miłosz Jasiński – Prawidłowe żywienie dzieci w wieku 1‒3 lat – profilaktyka otyłości i zaburzeń metabolicznych
Opracowała: pielęgniarka dyplomowana mgr Anna Wojech