Ukąszenia owadów – objawy, postępowanie i profilaktyka
Wiosną, z uwagi na budzącą się do życia przyrodę, zwiększa się możliwość ukąszenia przez owady i pajęczaki.
Największym liczebnie typem w królestwie zwierząt są stawonogi. Najważniejszą klasą stawonogów, z medycznego punktu widzenia, są owady i pajęczaki. Największe znaczenie dla człowieka wśród owadów mają pszczoły, osy, komary, mrówki, meszki, wszy, pchły, pluskwy, zaś w klasie pajęczaków są to kleszcze.
Wyżej wymienione grupy zwierząt mogą wywierać szkodliwy wpływ na człowieka przez ukąszenie lub użądlenie. Zarówno u dzieci jaki i u dorosłych najczęściej spotykaną reakcją na ukąszenie/użądlenie jest miejscowy i ograniczony obrzęk w narażonym miejscu. U niektórych może pojawić się rozległy, miejscowy odczyn w miejscu ekspozycji.
Dzieci doświadczają otaczający je świat przez dotyk, bieganie boso po trawie, dotykanie i wąchanie kwiatów czy zjadanie owoców prosto z krzaczka i nie do końca są świadome zagrożeń, jakie niesie przebywanie blisko os, pszczół, czy innych owadów.
Największe znaczenie jako przenosiciele chorób zakaźnych mają komary, jednak wśród tysięcy gatunków tylko nieliczne przenoszą czynniki zakaźne. Najczęstszą reakcją na ukąszenie przez komara jest miejscowy, ograniczony obrzęk, zaczerwienienie. Objawy ogólnoustrojowe pojawiają się rzadko, głównie u dzieci.
W okresie wiosny i lata dużym problemem jest obecność meszek. Najczęściej ich ukąszenia dotyczą twarzy i odsłoniętych części ciała. Jak w przypadku komarów, groźne są tylko samice. Nie przenoszą chorób, ale wydzielają silnie toksyczną ślinę. Bywa, że odczyn zapalny jest na tyle duży, iż konieczne jest wdrożenie leczenia ogólnego z zastosowaniem kortykosteroidów i leków przeciwhistaminowych.
Po ugryzieniu przez komara/meszkę miejsce ukąszenia należy zdezynfekować, łagodzimy swędzenie, opuchliznę, poprzez schłodzenie narażonego miejsca, zastosowanie okładu z cebuli lub octu (np. jabłkowego), a także można posmarować miejsce ugryzienia żelem z lekiem przeciwhistaminowym. Należy także zadbać o zabezpieczenie swędzącej skóry przed rozdrapywaniem, aby nie dopuścić do rozwoju infekcji skórnych.
Objawami użądlenia przez pszczołę lub osę, zarówno u dzieci jak i u dorosłych, są ból, rumień, obrzęk, świąd, które mogą utrzymywać się przez kilka dni. W przypadku dostania się owada do jamy ustnej, istnieje ryzyko obrzęku języka, nagłośni, co może spowodować niedrożność dróg oddechowych. Bez szybkiego udzielenia pierwszej pomocy może dojść do uduszenia.
Po użądleniu przez pszczołę/osę należy szybko usunąć żądło (w przypadku pszczoły), i zdezynfekować oraz schłodzić ranę. Można przyłożyć plaster cebuli, przemyć rankę mieszanką wody z sodą oczyszczoną, i oczywiście zastosować żel z lekiem przeciwhistaminowym. Osoba użądlona przez około 30 minut powinna być obserwowana, w celu upewnienia się, czy nie pojawi się reakcja alergiczna. Jeśli tak, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną.
Największą obawą osób uczulonych na jad owadów jest wstrząs anafilaktyczny. Dochodzi do zaburzeń oddychania i krążenia, pojawia się obrzęk krtani, pokrzywka, nudności, wymioty, utrata przytomności. Wstrząs anafilaktyczny jest realnym zagrożeniem życia, które wymaga natychmiastowego udzielenia pomocy. Należy wezwać pogotowie i podać adrenalinę. Osoby uczulone na jad powinny nosić ze sobą adrenalinę, by w razie potrzeby móc ją szybko zastosować.
Kleszcze to pajęczaki, które żywią się krwią człowieka i są odpowiedzialne za występowanie groźnych schorzeń. Ukąszenie przez kleszcza często jest niezauważone. Warto kontrolować ciało po powrocie z terenów, gdzie kleszcze mogą występować. Po ugryzieniu przez kleszcza , należy jak najszybciej go usunąć, obserwować (nawet przez kilka tygodni) miejsce ugryzienia w kierunku wystąpienia rumienia, obrzęku, zaczerwienienia. W razie pojawienia się rumienia, objawów grypopochodnych lub innych wzbudzających niepokój oznak, należy skontaktować się z lekarzem.
Rumień po ukąszeniu przez kleszcza pojawia się jako zaczerwienienie skóry w kształcie pierścienia, często z jasnym środkiem.
Aby zapobiec ukąszeniom i użądleniom, najlepiej jest unikać kontaktu z owadami poprzez stosowanie na skórę dziecka repelentów ( środków odstraszających owady ) – tylko przeznaczonych do użytku dla dzieci, stosować odzież ochronną – długie rękawy i nogawki, kapelusze, w pomieszczeniach – moskitiery. Unikanie miejsc i godzin, gdzie komary są aktywne – tereny podmokłe, zmierzch i świt.
Podsumowując, najczęstszą reakcją na ukąszenia owadów jest miejscowy ograniczony rumień i obrzęk. Pojawienie się objawów ogólnych dotyczy osób z nadwrażliwością na jad określonego owada, i dotyczy uogólnionych reakcji skórnych, śluzówkowych, objawów ze strony układu oddechowego, sercowo – naczyniowego, pokarmowego, neurologicznego. Odczyny ogólnoustrojowe dotyczą głównie reakcji po ukąszeniach owadów błonkoskrzydłych ( m.in. pszczoły, osy, mrówki ).
Bibliografia:
A.Sadowska – Przytocka ,, Odczyny skórne u dzieci po ukąszeniach przez owady’’.
Forum Pediatrii Praktycznej
Opracowała:
Mgr Anna Wojech – Pielęgniarka dyplomowana